Nihâyet Mertebeleri ve Tevhidin Hakikati -Hâce Abdullah el-Ensârî el-Herevî’ye Göre-
Hâce Abdullah el-Ensârî el-Herevî, Ebû Eyyûb el-Ensârî’nin nesebinden olduğu için Ensârî; Herat’da doğduğu için de Herevî mahlasıyla meşhur olan bir mutasavvıftır. Herevî, döneminin Hanbelî mezhebinin öne çıkan âlim ve savunucularından kabul edilmekle birlikte, İslam tarihinde, özellikle tasavvuf tarihinde özellikle tasavvufî felsefenin yanı sıra tasavvuf usûlünün oluşması, ıstılahlarının teşekkülü ve anlam zenginliği kazanmasında katkısı olan âlimlerdendir. Bu anlamda Herevî, kendi dönemine ve sonraki dönemlerde oluşan tasavvufî oluşuma, özellikle tasavvufun felsefî boyutuna yeni bir anlayış kazandırmıştır. Sadece tasavvuf tarihinde değil, hadis, tefsir gibi temel İslam bilimlerinde de önemli isimler arasında sayılan Herevî, vahdet nazariyesiyle meşhur olan İbnü’l-Arabî öncesi usûl, eser ve nazariyatı itibarıyla etkili olan Ekberî Ekolün ortaya çıkmasına vesile olmuştur. Çalışmaları tasavvuf sahasında yoğunlaşmış, tasavvuf tarihinde hâller ve makâmlar konusuna belli bir çerçeve kazandırmıştır. Nihâi makâmlar, tevhîdin hakikati, varlık ve varoluş gibi birçok konu onun eserlerinde ve usûlünde zemin bulmuş, yeni bir anlam ve seviye kazanmıştır.
Herevî’nin tevhîde bakışı, Nihâyet makâmları ve tevhîdin hakikati konusuna odaklanan bu çalışma, öncelikle tevhîd, tevhîdin çeşitleri ve tevhîdin tekâmülü konularının detaylı izahlarından oluşmaktadır. Herevî, Nihâi makâmları Kur’an’dan âyetlerle delillendirmiş; bunları çoğunlukla üçlü tasnifler şeklinde, daha somut ifade etmek gerekirse ‘avâm’, ‘havâs’, ‘hâssü’l-havâs’ hâlleri olmak üzere üç farklı durumda izah etmiştir. Tevhîd, vahdet, hakikat ve Nihâyet makâmlarına getirdiği yeni ve özgün bakış açısıyla kendi dönemi başta olmak üzere genel tasavvuf tarihi ve günümüz irfanı için iz bırakan büyük mutasavvıflarından kabul edilmektedir.
Final Stages and the Truth of Tawheed -According to Hâce Abdullah el-Ensârîel-Herevî-
Hâce Abdullah el-Ensârî el-Herevî received the title of “Ansari” because he was descended from Abu Ayyub al-Ansari; He is also a mystic whose title of “Herevî” is famous because he was born in Herat. Herevî is considered one of the important Hanbali scholars and advocates of his time and he is one of the scholars who contributed to the formation of the Sûfî method, the formation of its terms and the enrichment of meaning, especially in the history of Sûfîsm as well as in the history of Islam In this sense, Herevî brought a new understanding to the mystical formation that was formed in his own period and in the following periods, and especially to the philosophical dimension of Sûfîsm. Herevî, who is considered among the important names not only in the history of Sûfîsm but also in basic Islamic sciences such as hadith and tafsir, contributed to the emergence of the ‘Akbari School’ with his method, work and theory before Ibn al-Arabi, who was famous for his ‘Unity Theory’. He gave a significant place to Sûfîsm in his works and gave a great framework to the subject of states and maqams in the history of Sûfîsm. Many subjects such as the ultimate maqams, the truth of tawhid and existence found ground in his works and method and gained a new meaning and level. This study, which focuses on Herevî’s view of Tawhid, its ultimate ranks and the truth of tawhid, primarily consists of more detailed explanations of tawhid, types of Tawhid and the evolution of Tawhid. Herevî has proved the final stations with verses from the Qur’an and explained them in three different situations as ‘common people’, ‘avâm’, ‘havâs’, ‘hâssü’l-havâs’. He is accepted as one of the great mystics of his time, the history of Sûfîsm and today’s wisdom, with his new perspectives on the subjects of Tawhid, Unity, Truth and the Ultimate levels.
Keywords:Herevî; Tawhid; Truth; Unity; the Ultimate levels.
İÇ SAYFALAR