Elinizdeki eser iki kısımdan oluşmaktadır. “Ehl-i Sünnet’in Siyasal, Toplumsal ve Kültürel Dokusu” başlığını taşıyan birinci kısımda İran’ın kuzey, güney, doğu, batı ve merkezî eyaletlerinde Sünnilerin ikamet ettiği bölgeler; okul, cami, hayır kuruluşları, yayınevleri ve kütüphanelerden oluşan dinî, kültürel müesseseler ve merkezler ele alınmaktadır. Ayrıca Tebliğ Cemaati, Davet ve Islah Cemaati, Selefilik, Sufilik ve Kur’an Mektebi gibi Ehl-i Sünnet’in en önemli kültürel ve siyasi parti ve hareketleri ile diğer fikrî ve etnik yapıları incelenmektedir.

“Ülkenin Siyasal Kültürel ve Ekonomik Sisteminde Ehl-i Sünnet’in Rolü” başlıklı ikinci kısımda ise Ehl-i Sünnet’in İran’daki yapılar ve mezheplerle ilişkisi, yani Ehl-i Sünnet’in Hıristiyanlık, Zerdüştlük, Yahudilik, Bahailik, Sâbiîlik, Sih gibi din mensupları ile İsnâaşeriyye Şiası, İsmaililik ve Nimetullahilik gibi mezheplerin mensuplarıyla ilişki biçimi ve irtibatı ele alınmaktadır. Bunun yanı sıra siyasi sistemde Ehl-i Sünnet’in rolü, kültürel ve düşünsel konumu, ekonomik durumu, en önemli ve öncelikli imkânları ve fırsatları ile zorlukları ve sorunları ele alınmaktadır.

Bu kitap, Ehl-i Sünnet’in bugünkü durumuna, yani bu eserin yazıldığı 2011-2014 yıllarındaki Ehl-i Sünnet geleneğine odaklanmıştır.

 

İÇİNDEKİLER

 

TEŞEKKÜR   

ÜSTAT MUSTAFA ERBABÎ’NİN ÖN SÖZÜ   

PROF. DR. CELAL CELALİZADE’NİN ÖN SÖZÜ   

GİRİŞ   

a) Konunun Önemi   

b) Konuyu Seçme Gerekçesi   

c) Araştırma Soruları   

d) Araştırmanın Hipotezleri   

e) Araştırma Yöntemi   

f) Önceki Araştırmalar   

g) Yazım Yöntemi   

TEMEL KONULAR    

1. İran Coğrafyası ve Tarihine Kısa Bir Bakış     

2. İranlıların Nüfusu, Dinleri, Dilleri ve Ülkenin Yönetim Yapısı     

3. Tarihî ve Mezhebî Açıdan Ehl-i Sünnet     

a) Ehl-i Sünnet’in Tarihine Kısa Bir Bakış   

b) Ehl-i Sünnet’in Fıkhi Mezhepleri  

c) Dünyada Ehl-i Sünnet Mensuplarının Sayısı   

d) Ehl-i Sünnet’in Fikrî ve Kelami Mezhepleri   

4. Geçmişten Bugüne İran’da Ehl-i Sünnet   

a) Geçmiş Dönemlerde İran’da Ehl-i Sünnet   

b) Günümüzde İran’da Ehl-i Sünnet  

c) İran’da Sünnilerin Kavimleri ve Dilleri   

d) Ehl-i Sünnet ve Ülkenin Anayasası   

BİRİNCİ KISIM 

İRAN’DA EHL-İ SÜNNET’İN SİYASAL TOPLUMSAL VE KÜLTÜREL DOKUSU   

BİRİNCİ BÖLÜM 

EHL-İ SÜNNET VE İKAMET YERLERİ   

Giriş   

1. Kuzey Eyaletleri   

Erdebil Eyaleti (Türkçe ve Talişçe)   

Kuzey Horasan Eyaleti (Türkmence)   

Gülistan Eyaleti (Türkmence, Beluçça ve Kürtçe)   

Gilan Eyaleti (Talişçe ve Türkçe)   

Mazenderan Eyaleti (Farsça, Beluçça ve Türkmence)   

2. Güney Eyaletleri   

Buşehr Eyaleti (Farsça ve Arapça)   

Huzistan Eyaleti (Arapça)  

Fars Eyaleti (Farsça)   

Hürmüzgan Eyaleti (Farsça, Arapça ve Beluçça)   

3. Doğu Eyaletleri   

Güney Horasan Eyaleti (Farsça, Arapça ve Beluçça)   

Horasan-ı Rezevi Eyaleti (Farsça, Beluçça, Türkçe, Türkmence ve Arapça)   

Sistan ve Beluçistan Eyaleti (Beluçça ve Farsça)   

Kirman Eyaleti (Beluçça)   

4. Batı Eyaletleri   

Batı Azerbaycan Eyaleti (Kürtçe ve Türkçe)   

Kürdistan Eyaleti (Kürtçe)   

Kirmanşah Eyaleti (Kürtçe)   

5. Merkezî Eyaletler  

Tahran Eyaleti   

6. Diğer Eyaletler   

Bölümün Özeti   

İKİNCİ BÖLÜM 

İRAN’DA EHL-İ SÜNNET’İN DİNÎ VE KÜLTÜREL MERKEZLERİ   

A. Dinî Merkezler   

1. Medreseler   

2. Hayır Kuruluşları   

3. En Önemli Camiler   

B. Kültür Merkezleri   

1. Yayınevleri  

2. Dergiler ve Süreli Yayınlar   

3. Kur’an Merkezleri ve Kültürel Yapılar   

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 

EHL-İ SÜNNET’İN FİKRÎ DİNÎ VE MEZHEBÎ YAPILARI VE HAREKETLERİ   

Giriş   

1. Tebliğ Cemaati   

a) Tebliğ Cemaati’ne Kısa Bir Bakış   

b) Tebliğ Cemaati’nin İran’daki Varlığı   

c) Tebliğ Cemaati’nin Olumlu ve Olumsuz Yönleri   

2. İran Davet ve Islah Cemaati   

a) Davet ve Islah Cemaati’ne Kısa Bir Bakış   

b) İran Davet ve Islah Cemaati’nin İran’daki Varlığı  

c) İran Davet ve Islah Cemaati’nin Olumlu ve Olumsuz Yönleri   

3. Selefilik  

a) Selefiliğe Kısa Bir Bakış   

b) Selefiliğin İran’daki Varlığı   

c) Selefiliğin Olumlu ve Olumsuz Yönleri   

4. Sufilik  

a) Sufiliğe Kısa Bir Bakış   

b) Tasavvufun İran’daki Varlığı  

c) Tasavvuf Düşüncesinin Olumlu ve Olumsuz Yönleri  

5. Kur’an Mektebi   

a) İran’da Kur’an Mektebine Kısa Bir Bakış   

b) Kur’an Mektebi’nin İran’daki Varlığı   

c) Kur’an Mektebi’nin Olumlu ve Olumsuz Yönleri   

6. Diğer Gruplar   

a) Birelvî   

b) Divbendî   

c. Kur’an Ehli   

d) Mevlevilik   

İKİNCİ KISIM 

ÜLKENİN SİYASAL KÜLTÜREL VE EKONOMİK SİSTEMİNDE EHL-İ SÜNNET’İN ROLÜ  

Giriş   

BİRİNCİ BÖLÜM 

EHL-İ SÜNNET’İN İRAN’DAKİ DİĞER YAPI MEZHEP VE DİN MENSUPLARIYLA İLİŞKİLERİ   

Giriş   

1. Ehl-i Sünnet’in İran’daki Diğer Din Mensuplarıyla İlişkileri   

2. Ehl-i Sünnet’in Diğer İslam Mezhepleriyle İlişkileri   

3. Ehl-i Sünnet’in Siyasi Partilerle İlişkileri   

4. Ehl-i Sünnet’in Seküler, Milliyetçi vb. Akımlarla İlişkileri   

İKİNCİ BÖLÜM 

EHL-İ SÜNNET’İN SİYASİ SİSTEM İÇİNDEKİ ROLÜ   

1. Ehl-i Sünnet’in Yüksek Şûralar, Meclisler ve Kurullardaki Rolü  

a) Rehberlik ve Uzmanlar Meclisi (Rehberi ve Meclis-i Hobregan)   

b) Düzenin Maslahatını Teşhis Kurulu (Mecme’-i Teşhis-i Maslahat-i Ni-zam)  

c) Anayasa Koruyucular Kurulu (Şûra-i Nigehban-i Kanun-i Esasi)   

d) Millî Güvenlik Yüksek Şûrası (Şûra-yi Âli-yi Emniyet-i Millî)   

e) Kültür Devrimi Yüksek Şûrası (Şûra-yi Âli-yi İnkılab-i Ferhengi)   

2. Ehl-i Sünnet’in Yasama Yargı ve Yürütme Erkleri Üzerindeki Rolü   

a) Yasama Organı   

b) Yargı Organı   

c) Yürütme Organı   

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 

EHL-İ SÜNNET’İN KÜLTÜREL VE DÜŞÜNSEL KONUMU   

Giriş   

1. İlim ve Kültür Merkezleri   

a) Üniversiteler   

b) Genel Kütüphaneler (Halk Kütüphaneleri)   

c) Kur’an Merkezleri (Kur’an Kursları) ve Mektephaneler  

2. Kültürel ve Düşünsel Üretim   

a) Kitap Telifi ve Tercümesi   

b) Makaleler   

c) Sempozyumlar/Konferanslar   

d) Dijital-Kültürel Üretim   

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 

EHL-İ SÜNNET’İN ÜLKE EKONOMİSİNDEKİ ROLÜ   

Giriş   

1. Ehl-i Sünnet ve Tarım   

2. Ehl-i Sünnet ve Ticaret ve Sanayi   

a) Ticaret   

b) Sanayi   

3. Ehl-i Sünnet ve Hayvancılık   

a) Deve Yetiştiriciliği   

b) Kümes Hayvancılığı ve Kuş Yetiştiriciliği   

c) İpek Böceği Yetiştiriciliği   

d) Koyun Besiciliği/Küçükbaş Hayvancılığı   

e) Balıkçılık/Balık Yetiştiriciliği   

f) Arıcılık   

g) Büyükbaş Hayvancılığı   

h) Ehl-i Sünnet ve Diğer İş Alanları   

BEŞİNCİ BÖLÜM 

EHL-İ SÜNNET’İN GELECEĞİ: İMKÂNLAR VE FIRSAT ALANLARI   

A. Dinî, İlmi ve Kültürel İmkânlar   

1. Dinî Merkezler   

2. Devlet Üniversiteleri   

3. Özel Üniversiteler ve Okullar   

4. Âlimler ve Öncü Şahsiyetler  

5. Fetva Heyetleri   

6. Camiler ve Mescitler   

7. Eğitim Toplantıları ve Zikir Meclisleri   

8. Yayınevleri ve Kütüphaneler  

9. Çocuk Yuvaları/Kreşler   

10. Yaz Kursları veya Mektepler   

11. Dine Yönelme   

12. Sempozyumlar Konferanslar ve Toplantılar   

13. Hafızlık ve Kur’an-ı Kerim Müsabakaları   

14. Kültürel Üretim   

15. Medya/Kitle İletişim Araçları ve Elektronik İmkânlar   

B. Siyasi İmkânlar   

1. Partiler ve Gruplar   

2. İslami Şûra Meclisi’nde Sünni Milletvekilleri Grubu   

3. Eyalet ve İl Şûra Meclisi Üyeliği   

4. Medya Kitle İletişim Araçları ve Teknolojik İmkânlar   

C. Toplumsal İmkânlar   

1. Hayır Kurumları ve Sivil Toplum Kuruluşları   

2. Uyuşturucu Bağımlılığı ile Mücadele Merkezleri   

3. Çocuk Esirgeme Kurumları/Yetimleri Koruma ve Himaye Merkezleri  

D. İktisadi ve Tabii İmkânlar   

1. Tarımsal Yeterlikler   

2. Tabii İmkânlar (Deniz, Dağ, Ova, Çöl)   

3. Sınır Bölgelerinde İkamet Etmek   

4. Sınır Pazarları ve Serbest Ticaret Bölgeleri   

5. Elektronik/Sanal Ticaret   

6. Yeni İş Sahaları   

7. Ticari Şirketler ve Kooperatifler   

8. Özel İslami Bankalar   

9. Sigorta Şirketleri   

10. Yöresel Sanayi ve Köy Sanayisi   

11. Zekât ve Sadaka   

E. Diğer İmkânlar   

1. Zihinsel Kabiliyetler ve Allah Vergisi Yetenekler   

2. Spor Kulüpleri   

3. Kavim ve Etnik Köken Çeşitliliği   

ALTINCI BÖLÜM 

EHL-İ SÜNNET’İN GELECEĞİ: SORUNLAR VE ENGELLER   

A. Düşünsel ve Kültürel Sorunlar   

1. Kur’an Bilincinden Yoksun olmak   

2. Dinî Kültür Yoksunluğu   

3. Öz Güven Eksikliği   

4. Din Karşıtlığı ve Dinden Uzaklaşma   

5. İçtihat Kapısının Kapanması   

6. Öğretim Elemanlarının Azlığı   

7. Kültür Evleri ve Kültür Merkezlerinin Yokluğu   

8. Eğitimsizlik ve Okuryazarlık Oranının Az Olması   

9. İfrat ve Tefrit   

10. Geniş Kapsamlı Kitle İletişim Araçlarına Sahip Olmamak   

11. Teknolojik İmkânlardan Az Yararlanmak   

12- Dünyevileşme ve Maddiyatçılık  

B. Toplumsal ve Siyasal Sorunlar   

1. Tek Bir Rehberlik Mekanizmasının Olmaması   

2. Merkezî ve Yönetsel Şûraların Yokluğu   

3. Partilerin ve Aktif Toplumsal Hareketlerin Az Olması   

4. Tefrika   

5. İrtibat Eksikliği   

6. Uyuşturucu Ticareti ve Kaçakçılık  

7. Madde Bağımlılığı   

8. Boşanmanın Yaygınlaşması   

9. Gecekondulaşma   

10. Büyük Şehirlerde Dağınık Hâlde Yaşama   

11. Toplu Göçler   

12. Yoğun Kent Nüfusunun İçinde Eriyip Kaybolma   

13. Televizyon Radyo ve Uydu Kanallarından Mahrum Olma   

C. Ekonomik ve Tabii Sorunlar   

1. Bölgelerin Uzak ve Mesafelerin Uzun Olması   

2. Yoksulluk ve Fakirlik   

3. Sınır Bölgelerinde İkamet Etmek   

4. Geri Kalmışlık   

5. Madenlerin ve Yeraltı Kaynaklarının Çıkarılmaması/Değerlendiril-memesi   

6. Büyük Fabrikaların ve Ağır Sanayinin Olmayışı   

7. İşsizlik ve İş Bulma Gayesiyle Memleketinden Göç Etme   

8. Kuraklık ve Kıtlık   

SONUÇ   

BİRKAÇ TAVSİYE   

EKLER   

EK-1: İRAN’DA EHL-İ SÜNNET CAMİLERİ   

EK-2: İRAN’DA EHL-İ SÜNNET’E AİT MEDRESELER VE DİNÎ MEKTEPLER  

EK-3: İRAN’DA EHL-İ SÜNNET’İN HAYIR KURULUŞLARI   

EK-4: İRAN’DA SÜNNİLERE AİT YAYINEVLERİ KİTAPÇILAR SÜRELİ YAYIN-LAR VE KUR’AN MERKEZLERİ  

EK-5: İRAN’DA BULUNAN PARTİ CEMAAT DİN VE FIRKALAR   

EK-6: İRAN’DA SÜNNİLERİN YAŞADIĞI BÖLGELER VE BU BÖLGELERE AİT BAZI RESİMLER VE MAHALLİ GİYSİLER  

EK-7: İRAN’DA EHL-İ SÜNNET’İN BAZI MEDRESELERİ VE DİNİ MEKTEPLERİ   

EK-8: İRAN’DA EHL-İ SÜNNET’E AİT BAZI CAMİLER