Eş’arî Mihnesi ve Eş’arî Kelâmına Etkisi

-İmamet Örneği-

Hz. Peygamber (s.a.v)’in vefatından hemen sonra sahabelerin ve bütün Müslümanların birliğinin nasıl sağlanacağı, ümmet işlerinin nasıl idare edileceği, devlet yönetim şeklinin ne olacağı ve kimin yönetimin başında olacağı gibi tartışmalı sorunlar gündeme gelmiştir. İmamet başlığı altında daha sonra kelam ilmine konu olacak bu problem, siyasi ve dini boyutu olan bir sorun olmuştur.
İslam tarihinde ilim adamlarının görüşlerinden dolayı siyasi baskı altına alındıkları dönemler yaşanmıştır. Hanbeliler, Mu’tezile ve Hanefiler ile Eş’arîler farklı dönemlerde çeşitli yöneticilerin baskısı altında kalmışlar ve bu dönemlere “mihne” denilmiştir. Bu eser, Eş’arîlerin Selçuklu veziri Kündürî tarafından mihne altına alındıkları dönem itibariyle siyaset teorilerinde bir farklılaşma olup olmadığı noktasındadır. Mihne öncesi Eş’arî imamet teorisi, ilke düzeyinde ortaya konmuş iken, mihne sonrası Eş’arî âlimlerin devlet adamlarıyla ilişkili olarak bir söylem geliştirdiklerini görmekteyiz. Bununla birlikte her iki dönemde de Eş’arî imamet teorisi toplumsal birliğin temini yönünde ve Şia’nın iddiasının aksine dini değil, tamamen siyasi odaklıdır.