Behcetu’l-Erîb Fî Şerhi Telhîsi’l-Hatîb

Behcetu’l-Erîb Fî Şerhi Telhîsi’l-Hatîb
Mustafa Behcet’in Telhîs Şerhi
(İnceleme – Çeviri Yazılı Metin)

Siraceddin es-Sekkâkî’nin, Miftâhu’l-‘Ulûm adlı Arapça eserinin meânî ve beyân bilimlerini ele aldığı üçüncü bölümü daha sonra yazılacak eserler için temel oluşturmuştur. Eserin bu üçüncü bölümünü açıklamak üzere birçok şerh yazılmış, bunlardan Hatîb el-Kazvînî tarafından yazılan Telhisu’l-Miftâh adlı çalışma en çok dikkat çekeni olmuş, farklı dillere tercüme ve şerh edilmiş, bunun yanı sıra başka bağımsız çalışmalar da yapılmıştır. Osmanlı dönemi 20. yüzyıl âlimlerinden Mustafa Behçet b. Muhammed Sâlim tarafından yazılan Behcetu’l-Erib fî Şerh-i Telhîsi’l-Hatîb adlı eser Telhîs’in Osmanlı Türkçesi ile yazılmış mensûr bir şerhidir. Eserin el yazması tek nüshası Milli Kütüphane Yz A 4449 numarada kayıtlıdır. Eser, verdiği farklı örnekler ve şârihin yaptığı yorumlarla dönemin belâgat çalışmalarına ışık tutar niteliktedir. Çalışmada Arap edebiyatında belâgat eserlerinin tarihsel süreçteki görünümleri, Arap belâgat ilmine yön yeren belli başlı belâgat âlimleri ve eserleri hakkında genel bilgiler verildikten sonra Miftâhu’l-‘Ulûm’un yazarı es-Sekkâkî ve Telhîsu’l-Miftâh’ın yazarı el-Kazvînî, hayatları, edebî kişilikleri ve eserleri bağlamında ele alınmış, Telhîsu’l-Miftâh üzerine yapılan Arapça ve Türkçe çalışmalar incelenmiştir. Daha sonra incelenen el yazması şerhin yazarı Mustafa Behcet ve eserleri ele alınmış, yazma eserin teknik, dil ve imla özellikleri, içeriği, şârihin eserde izlediği şerh metodu gibi alt başlıklarla eser daha detaylı bir incelemeye tabi tutulmuştur. Bu inceleme ardından çeviri yazılı metnin okunmasında takip edilen yol ve çeviri yazılı metin verilmiş, metindeki Arapça bölümler sayfa altı dipnotlarda Türkçeye çevrilmiştir. Ayrıca metinde bahsi geçen Arap kişi ve eser adları tezin sonunda yer alan açıklamalı sözlük içinde alfabetik olarak verilmiştir. Bu eser, Türkçe belâgat çalışmaları içinde Telhîsu’l-Miftâh adlı eserin hiç bilinmeyen yeni bir Türkçe şerhini araştırmacılara sunmaktadır.