Bir milletin dil ile var oluşunu simgeleyen atasözleri ve deyimlerin duygu ve düşünceleri aktarmada ne kadar etkili olduğu bilinmektedir. Kendine özgü lafız ve mana özellikleri olan atasözleri ve deyimler milletlerin kültürünü yansıtan, düşünce yapısına ışık tutan en önemli söz varlığı ögeleridir. Söz varlığı bir dildeki kelimelerin, ikilemelerin, yabancı sözcüklerin, kalıp ifadelerin, atasözlerinin ve deyimlerin oluşturduğu bir bütündür. Bir dilin söz varlığı, o dilin tarihine geniş ölçüde ışık tutmakta, yüzyıllar boyunca ortaya çıkan ses, biçim, sözdizimi ve anlam değişikliklerini yansıtmakta, hangi dillerin etkisiyle ne türden değişimlerin gerçekleştiğini göstermektedir. Deyimler, duygu ve düşünceleri az sözle etkili bir şekilde ifade eden, çoğu zaman öz anlamları dışında kullanılan birden çok kelimeden oluşan, kelimeleri değiştirilemeyecek ölçüde kalıplaşan, ifadeyi zenginleştirip sözü çekici kılan, iletişimi canlandırıp esprili bir ortam yaratan ve çoğu kez başka bir dile motamot çevrilemeyen, toplumun ortak malı olan sözlerdir. Deyimlerin kendine has oluşum biçimleri, bir öğüt ya da yargı ifade etmemeleri, sanatlı söyleyiş özellikleri gibi hususlar onu atasözleri ve diğer pek çok kalıplaşmış sözden ayırmaktadır.

Söz varlığının kelime üstü anlamlı dil birimlerinden olan deyimler dil öğretiminde de önemli bir yere sahiptir. Bir dilde yetkin sayılabilmek için o dile ait kelimelerin bilinmesi ya da gramer kurallarının öğrenilmesi yeterli olmayacaktır. Bu nedenle, o dilin kültürünü ve toplumsal yapısını yansıtan unsurların bilinmesi de gerekmektedir. Deyimlerin dil öğretimindeki yeri ve önemi herkes tarafından kabul edilse de Arapça öğretiminde bu alanla ilgili çalışmalar, ders öğretim planları ve etkinlikler yeterli düzeyde değildir. Deyimler dilin vazgeçilmez unsurları olması sebebiyle dört temel beceriyi geliştirmeye yönelik yapılacak tüm çalışmalarda mutlaka programda yer almalıdır. Deyimler konusunda yetersiz kalan öğrencilerin, içerisinde deyimlerin geçtiği metinleri veya konuşmaları anlamada zorlanacakları aşikardır. Arapça bazı deyim ve atasözlerinin âyet-i kerîme ve hadîs-i şeriflerden iktibas yoluyla kullanıldığı da unutulmamalıdır. Bu kitapta, Arapça deyimlerin lafız, mana ve kullanım özellikleri incelenmiş, deyimlerde kullanılan sanatlar, deyimlerde eş anlamlılık, zıt anlamlılık ve çok anlamlılık gibi konular üzerinde durulmuştur. Ayrıca deyimlerin cümle içerisinde kullanım örnekleri ve Arapça deyimler ve kalıp ifadeler sözlüğü verilmiştir.

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ

GİRİŞ 

1-KAVRAM ve TANIMLAR      

2-ARAPÇADA DEYİMLERİN İSİMLENDİRİLMESİ ve TANIMI   

3-ARAPÇA DEYİMLERİN LAFIZ ve MANA ÖZELLİKLERİ          

3.1. Arapça Deyimlerin Lafız Özellikleri         

3.1.1. Cümle Şeklinde Olan Deyimler            

3.1.1.1. Fiil Cümlesi Olarak Kullanılan Deyimler       

3.1.1.2. İsim Cümlesi Olarak Kullanılan Deyimler 

3.1.1.3. Şibh-i Cümle Olarak Kullanılan Deyimler 

3.1.1.4. Soru Cümlesi Olarak Kullanılan Deyimler 

3.1.1.5. Dua-Beddua Cümlesi Olarak Kullanılan Deyimler    

3.1.1.6. Şart Cümlesi Olarak Kullanılan Deyimler     

3.1.1.7. Ünlem Cümlesi Olarak Kullanılan Deyimler

3.1.2. Kelime Grubu Şeklinde Olan Deyimler 

3.1.2.1. İsim Tamlaması Şeklinde Olan Deyimler      

3.1.2.2. Sıfat Tamlaması Şeklinde Olan Deyimler     

3.1.2.3. İkileme Grubu Şeklinde Olan Deyimler        

3.1.2.4. Edat Grubu Şeklinde Olan Deyimler

3.1.2.5. Zarf Grubu Şeklinde Olan Deyimler

3.2. Arapça Deyimlerin Mana Özellikleri       

3.2.1. Deyimler En Az İki Kelimenden Oluşan Kısa ve Özlü Sözlerdir           

3.2.2. Deyimlerin Anlatımı Hoş ve Çekici, İfadesi Etkili ve Güçlüdür            

3.2.3. Deyimler İnsanlara Yol Gösterme, Ders veya Öğüt Verme Amacı Taşımaz   

3.2.4. Deyimlerde Kelimelerinin Yerleri Değiştirilemez, Kelimelerin Yerine Eş Anlamlıları da Getirilemez            

3.2.5. Deyimlerin Çoğu Gerçek Anlamları Dışında Kullanılan Mecâzî Yapılardır 

3.2.6. Bazı Deyimler Anlatım Gücünü Artırıp Ahenk Oluşturmak İçin Secili ve Kafiyeli Kullanılır 

3.2.7. Deyimlerin Motamot Olarak Bir Dilden Başka Bir Dile Çev-rilmesi Çok Zordur 

3.2.8. Deyimler Bir Milletin İnanç ve Kültürünü Yansıtır 

3.2.9. Bazı Deyimlerin Ortaya Çıkışı Tarihi ve Sosyal Olaylara, Öykü-lere, Masallara Dayanmaktadır 

3.2.10. Bazı Deyimlerde Kelimeler Söylenmeyerek, Eksiltili (Hazif) Bir Anlatıma Baş Vurulur 

4-ARAPÇA DEYİMLERDE KULLANILAN SÖZ SANATLARI 

4.1. Mecâz Sanatı 

4.2. Teşbîh Sanatı 

4.3. İstiâre Sanatı 

4.4. Kinâye Sanatı 

4.5. Mübâlağa Sanatı 

5-DEYİMLERDE ÇOK ANLAMLILIK, EŞ ANLAMLILIK ve ZIT ANLAMLILIK OLGUSU 

5.1. Deyimlerde Çok Anlamlılık 

5.2. Deyimlerde Eş Anlamlılık

5.3. Deyimlerde Zıt Anlamlılık 

6-KUR’ÂN-I KERİMDEN İKTİBAS YOLUYLA KULLANILAN DEYİMLER 

7-HADİS-İ ŞERİFLERDEN İKTİBAS YOLUYLA KULLANILAN DEYİMLER

8-ARAPÇA ÖĞRETİMİNDE DEYİMLERİN YERİ ve ÖNEMİ       

9-DEYİMLERİN CÜMLE İÇERİSİNDE KULLANIM ÖRNEKLERİ  

10-SİYASETÇİ TERİMİNİN DEYİMSEL KULLANIMLARI

11-DEYİMLER ve KALIP İFADELER SÖZLÜĞÜ

SONUÇ

KAYNAKÇA