Celâleddin Devvânî Düşüncesinde Tanrı

Celâleddin Devvânî Düşüncesinde Tanrı
İsbât-ı Vâcib Risaleleri ve Şerhleri Çerçevesinde

Devvânî’nin Tanrı’nın varlığı ve birliğinin kanıtlanması ve mârifetullah meselelerini içeren isbât-ı vâcib başlıklı risaleleri, tevarüs ettiği Meşşâî, İşrâkî ve kelâmî gelenekteki Tanrı kanıtlamasına ilişkin argümanları yeniden yorumlayarak probleme dair tartışmayı farklı bir boyuta taşımıştır. Düşünürün Risâletü İsbâti’l-vâcibi’l-kadîme ve Risâletü İsbâti’l-vâcibi’l-cedîde adlı risaleleri, telifinden sonraki süreçte üzerine çok sayıda şerh ve hâşiye yazılması sebebiyle klasik metin hüviyeti kazanmıştır. Farklı dönemlerde yazılan şerh ve hâşiye müellifleri de Devvânî’nin yorum ve katkılarıyla birlikte, metinlerin ihtiva ettiği tartışma ve terminolojiyi, yorum, mukayese ve analizleriyle kendi dönemlerine taşımışlardır. Böylece onlar, İslam düşünce geleneğinin süreklilik, gelişim ve özgünlüğü noktasında kayda değer bir katkı sağlamışlardır.

Çalışmada, Devvânî’nin isbât-ı vâcib başlıklı risaleleri ile onların şerh ve hâşiyeleri çerçevesinde Tanrı’nın varlığı ve birliğine dair argümanlar, ilâhî sıfat ve fiiller hakkındaki görüşlerinin mukayeseli bir tarzda incelenmesi hedeflenmiştir.

İslam düşüncesinde yeni bir literatürün öncüsü niteliğini taşıyan Devvânî’nin isbât-ı vâcib risalelerinin ihtiva ettiği terminoloji ve problemlerin analizini içeren bu eser, düşünürün Meşşâî, İşrâkî ve kelam geleneğine mensup bilginler ile irtibatının yanı sıra kendinden sonraki düşünce geleneğine yorum ve katkı niteliğinde yapmış olduğu etkileri hakkında okuyucularına bilgi sunmayı amaçlamaktadır.