Eş’arî Ehl-i Hadis ile Mu’tezile arasında yöntem ve görüş farklılıklarından kaynaklanan kamplaşmanın önlenmesi için bir uzlaşma arayışına girmiş, taraflar arasında orta yol denilebilecek bir mezheb ortaya koymuştur. Görüşlerde bazen Selef’e yaklaşırken bazen de Mu’tezile’ye yaklaşmıştır. Eş’arî’nin, kelâm ilminin her ne kadar subjektif bir tepkiyi de yansıtsa zemmedilen bir ilim olmaktan çıkıp tefsir, hadis ve fıkıh gibi muteber bir ilim haline gelmesindeki katkısı inkar edilemez. Mihne hadisesiyle büyümede ivme kazanan hadis ve fıkıh alimleriyle kelâmcılar arasındaki anlaşmazlığın önlenmesi, karşılıklı nefretin birbirini anlamaya ve hoşgörüye dönüşmesinde Eş’arî’nin uzlaştırmacı tutumunun önemli bir rolü vardır.

İÇİNDEKİLER

ÖN SÖZ

GİRİŞ

EŞ‘ARÎ’NİN KİŞİLİĞİ VE MEZHEBİNİN TEŞEKKÜLÜ

Eserleri

Eş‘arî ’nin Metodu

1-   Selef Metodu

2-   Kelâm Metodu

Eş‘arî ’nin Uzlaştırıcılığı

I. BÖLÜM

KELÂMÎ GÖRÜŞLERİ

A-   Varlık Felsefesi

1-   Kadîm Varlık

2-   Muhdes Varlık

3-   Mekan

4-   Hareket

5-   Nedensellik

6-   Allah’ın Varlığının İspatı

B-   İman

1-   Marifetullah ve İstidlal

2-   İman ve Amel

3-   Büyük Günah Meselesi

a-    Küfür

b-    Tövbe

C-   Sıfâtullah Problemi

1-   Bilâkeyf Anlayışı

2-   Te’vilci Yaklaşım

3-   Nefy ve İspat Yöntemleri

D-   Kelâmullah Meselesi

1-   Kelâmın Harf, Ses ve Mahal ile İlişkisi

2-   Kelâmullahın Kudret ve İrade Sıfatları ile İlişkisi

3-   Delaleti Açısından Kelâmullah

E-   Ru’yetullah

1-   Ru’yetin Aklî Delilleri

2-   Ru’yetin Naklî Delilleri

F-    İnsan ve Fiilleri

1-   İrâde

2-   Kudret

3-   Allah’ın ve Kulların Fiilleri

4-   Kesb Teorisi

G-   Ahlak Felsefesi

H-   Adalet ve Zulüm

1-   Hikmet

2-   Çocukların ve Hayvanların Elemleri

I-     Teklif

J-    Hidayet ve Dalalet

K-   Rızık

L-   Ecel

M- Nübüvvet

N-   Mu‘cize

O-   İmamet

P-    Efdaliyet Nazariyesi

II. BÖLÜM

EŞ‘ARÎ’DE BİLGİ VE AKLÎ İNCELEME TÜRLERİ

A-   Bilgi

1-   Kadîm Bilgi

2-   Hâdis Bilgi

a-    Zorunlu Bilgi

b-    Kazanılmış Bilgi

B-   Deliller

1-   Aklî Deliller

2-   Naklî Deliller

C-   Genel Akıl Yürütme Yöntemleri

1-   Tümdengelim

2-   Tümevarım

3-   Temsil

4-   Eleyici Çıkarım Yöntemi

D-   Eş‘arî ’nin İstidlal Tarzları

1-   Dil

2-   Şâhidin Gâibe Delil Getirilmesi

3-   Bölümlere Ayırma ve İnceleme

4-   İhtilaflıyı Anlaşılana Kıyas

III. BÖLÜM

BİLGİ PROBLEMİ

A-   Bilginin imkanı

1-   Şüphecilik

2-   Metodik Şüphecilik

3-   Koyu Şüphecilik

a-    Algı Yanılmaları Argümanı

b-    Kuramsal Yanılgılar

B-   Bilginin Kaynağı ve Araçları Problemi

1-   Akılcılık

2-   Sezgi

3-   Deneycilik

4-   Koyu Deneycilik

C-   Dil-Olgu İlişkisi

D-   Uylaşımcılık

SONUÇ

BİBLİYOGRAFYA